Troçki’nin Geçiş Programı: Sosyalizme Destek Kazanmak
DAVE REID, Leon Troçki’nin Geçiş Programı broşürüne ve sosyalist değişim için kitlesel desteğin nasıl kazanılacağına bakıyor. Bu yazı, ilk olarak 2002 yılında Sosyalist gazetesinde yayınlandı.
LEON TROTSKY’NİN Geçiş Programı, siyasi bir programdan daha fazlasıdır. Özünde, sosyalistlerin kapitalizmi ortadan kaldırma ve onun yerine sosyalizmi koyma mücadelesinde kullanacakları bütün bir yöntemdir.
Bu görevi yerine getirebilecek tek güç işçi sınıfıdır. Ama işçi sınıfının çoğunluğunu sosyalist fikirlere ve toplumu değiştirmek için doğru yöntemlere duyulan ihtiyaç konusunda nasıl ikna edebiliriz?
Geçiş Programında Troçki, işçi sınıfının sorunlarına sosyalist bir şekilde nasıl yaklaşılması gerektiğini gösteriyor.
Geçiş Talepleri
Sosyalistler acil reformlar (asgari talepler) için savaşırlar, ancak günlük sorunlar, işsizlik, düşük ücret vb. bir dizi ara taleple (geçiş talepleri) toplumun sosyalist dönüşümüne bağlıdır.
Troçki’nin 1938’de bu broşürü yazdığında hitap ettiği dünya bugünden çok farklıydı. 1938’de dünyanın İkinci Dünya Savaşı’na girmesine sadece bir yıl kalmıştı.
Faşizm, Almanya ve İtalya’daki işçi hareketlerini ezdi ve İspanya’da muzaffer oldu.
Kapitalizmin devrildiği Sovyetler Birliği’nde, Stalin’in önderlik ettiği gaddar bir diktatörlük, milyonlarca insanın kitlesel olarak temizlenmesinde işçilerin etkisinin son kalıntılarını da yok ediyordu.
Ancak bu, yalnızca acımasız siyasal bir karşı-devrim dönemi değildi. 1930’larda Avrupa’daki çoğu ülkede işçi sınıfı defalarca kapitalizme ve faşizme karşı kitlesel mücadeleler yürüttü ve yalnızca korkak ya da hain liderlik tarafından engellendi. Troçki’nin açıkladığı gibi: “İnsanlığın tarihsel krizi, devrimci liderliğin krizine indirgenmiştir”.
Troçki, Geçiş Programını, işçi sınıfının yeni dünya partisinin, Stalinleştirilmiş üçüncü Enternasyonal’in yerini alacak Dördüncü Enternasyonal’in programı olarak önerdi.
Dönemin işçi sınıfının karşı karşıya olduğu temel sorunları ele alan bir belgedir. Programın birçok noktası bugün artık tam olarak uygulanabilir değil, ancak Troçki’nin ana hatlarını çizdiği yöntem zamansız.
Geçiş Programı, Marksistlerin sosyalizme giden yolu göstermek için Marx’ın kendisinden, bugün İşçi Enternasyonali Komitesi etrafında örgütlenen Sosyalist Parti’ye ve onun kardeş partilerine kadar kullandıkları yöntemi göstermektedir.
Değişim için bir köprü
Bugün 1930’lardan farklı bir dünya durumu varken, hala benzer özellikler var. Bugün dünyanın dört bir yanındaki emekçiler de yaşam koşullarını savunmak için kendilerini mücadeleye atıyorlar.
Arjantin’de, İtalya’da ve Venezuela’da işçi sınıfı son aylarda kapitalist güclere karşı koymak için devrimci yöntemler kullandı. Bütün bu ülkelerde egemen sınıf, kitlelerin harekete geçmesiyle sarsıldı, ancak işçi sınıfının liderlerinin eylemsizliği nedeniyle kapitalizm kurtuldu.
Karşılaştığımız hemen hemen tüm siyasi, ekonomik ve sosyal sorunların nedeni kapitalizmdir: düşük ücret, işsizlik, pahalı ve yetersiz konut, kötü sağlık, ırkçılık ve savaş, hepsi bu sistemden kaynaklanmaktadır.
Bu temel gerçek medya, politikacılar ve kapitalist sistemin kendisi tarafından gizleniyor. Bu nedenle, sosyalist örgütlerin sadece sosyalizmi ilan etmeleri ve işçilerin onu desteklemesini beklemeleri yeterli değildir.
Marksistler, işçi sınıfının “ekmek mücadelelerini’ toplumu değiştirmeye yönelik daha geniş mücadeleye bağlamalıdır.
İşçi sınıfının karşı karşıya olduğu temel sorunları hafifletmeye yardımcı olan ama aynı zamanda işçi sınıfının iktidarı ele geçirerek, kapitalizmi demokratik olarak planlanmış bir ekonomiyle değiştirerek toplumu kökten değiştirme yönüne işaret eden talepler öneriyoruz.
Bu talepler, Troçki’nin ifade ettiği şekliyle geçiş talepleri, emekçilerin acil sorunlarına cevap vermek ile toplumun sosyalist dönüşümü arasında bir köprü görevi görür.
Marksistlerin savunduğu geçiş talepleri her zaman işçi hareketinin sağ kanadından ve solun çoğundan muhalefet ulumalarıyla karşılanır.
1980’lerde İşçi Partisi’nin lideri Neil Kinnock, Sosyalist Parti’yi (ya da o zamanki adıyla Militan Eğilim’i) asla gerçekleştirilemeyecek imkansız talepler öne süren ‘imkansızlar’ olarak kınadı.
Sosyalist gazetesinin selefi olan Militant gazetesi, Tory (Konservatifler) hükümeti tarafından uygulanan tüm kamu harcama kesintilerinin geri alınmasını talep etme cüretinde bulundu.
Ama Kinnock yanılıyordu. Liverpool belediye meclisini yöneten Militan destekçileri, Tory kesintilerini geçici olarak tersine çevirmek, büyük reformlar uygulamak ve toplumu dönüştürmede çok daha ileri gitme olasılığını yükseltmek için şehirdeki işçi sınıfından oluşan kitlesel bir mücadeleye önderlik etmeyi başardılar.
Muhafazakarların karşılık vermesine, Militanların önderliğindeki meclise kayyum atanmasına ve Liverpool işçi sınıfının yaptığı ilerlemelerin çoğunu tersine çevirmesine izin veren yalnızca Kinnock’un hain rolü ve Liverpool’un izolasyonuydu.
Liverpool belediyesi mücadelesi, geçiş taleplerinin ‘imkansız’ olmadığını, onlar için işçi sınıfı tarafından, kitle mücadelesi yoluyla mücadele edilebileceğini gösterdi. Ama eğer mücadeleyle elde edilen kazanımlar elde tutulacaksa, toplum, bunları kapitalist karşı-reformların kavrayışının ötesine geçirecek şekilde değiştirilmelidir.
Kapitalizme son
İngiliz işçi sınıfının en büyük başarılarından biri, 1948’de, gelirleri veya servetleri ne olursa olsun, ilk kez herkesin ihtiyaç duyduğunda ücretsiz sağlık hizmeti alabildiği Ulusal Sağlık Servisi’nin kurulmasıydı.
Ancak NHS’nin en başından beri İngiliz kapitalizmi, neredeyse bir çöküş noktasına ulaşacak şekilde temellerini ufalayarak onu baltalamaya çalıştı.
Sosyalist Parti, sağlık hizmetini kurtarmak için derhal fon enjeksiyonu çağrısında bulunuyor. Ama aynı zamanda NHS’nin özelleştirilmiş unsurlarının kaldırılmasını, hizmetten beslenen özel sağlığın kaldırılmasını ve sağlık hizmetini fonlardan akıtan ilaç ve diğer tedarik şirketlerinin kamulaştırılmasını da talep ediyoruz.
Bu geçiş talepleri, toplumda bir bütün olarak kapitalizmi ortadan kaldırma fikrine yol açar.
Geçiş Programı, işçi sınıfının mevcut bilincinde kök salmış bir sosyalist değişim programıdır. Bu nedenle Troçki’nin tarif ettiği yöntem, 1938’de öne sürdüğü gerçek taleplerden daha önemlidir.
Birçok küçük grup, bugün uygulanmayan talepleri sadece tekrarlayarak Geçiş Programını bugün katı bir şekilde uygulamaya çalıştı. Grevdeki işçiler, 1938 Geçiş Programı bağlamından koparılan “işçi savunma muhafızları” talep eden grevlerde beliren garip insanları gülünç buldu.
Geçiş programı, günümüzün bilinç düzeyinden toplumu değiştirme gerekliliğine bir köprü ise, bu köprüdeki en önemli adım ilk taleplerdir. İlk talepler, geri kalan talepleri alakalı kılmak için işçi sınıfının gerçek deneyimine ulaşmak zorundadır.
Emekçi kitleler hayatlarının gerçeklerinden kopuk olduğu için onu okumaya tenezzül etmezlerse, sosyalist devrim için en saf programa sahip olmak yeterli değildir.
Geçiş Programı’nın işaret ettiği gibi, işçi hareketinin liderleri (ve bugün bazı sol gruplar), yakın ve uzak bir gelecekte sosyalizmden bahsederken, onları sosyalist değişim ihtiyacından ayırarak acil meselelere odaklanıyorlar.
Geçiş talepleri, bugünün çözümlerinden başlayarak ve toplumun herkesin ihtiyaçlarını karşılamak için işçi sınıfı insanlar tarafından yönetildiği bir geleceğe işaret ederek ikisini birbirine bağlar.